پاورپوینت پگماتیت (pptx) 29 اسلاید
دسته بندی : پاورپوینت
نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد اسلاید: 29 اسلاید
قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :
بسم الله الرحمن الرحیم
پگماتیت
محلولهایی را که در مراحل آخر سرد شدن و انجماد ماگما تولید می‌شوند، محلولهای گرمایی می‌نامند. از تبلور این محلولها سنگ آذرین بسیار درشت دانه‌ای موسوم به پگماتیت تشکیل می‌شود از واژه لاتین پگمات به معنی به هم بافته شده مشتق شده است. کوارتز و فلدسپات پتاسیم‌دار کانیهای اصلی حاصل از تبلور محلولهای گرمایی هستند. پگماتیتها صرفا بر مبنای اندازه‌های غیر عادی دانه‌های کانی موجود قابل تشخیص‌اند. در معدودی از پگماتیتها دانه‌های فلدسپات پتاسیم و کوارتز رشد در هم داشته و اساسا یک واحد را تشکیل می‌دهند. در این پگماتیتها کوارتز رنگی تیره تر از فلدسپات داشته و در نتیجه شکل کلی آن شبیه کتیبه‌های باستانی آشوری و بابلی است. به همین علت این نوع رشد در هم به ساختار گرافیک شهرت یافته است (از واژه لاتین گرافین به معنی نوشتن مشتق شده است).
مقدمه
فراوانترین پگماتیتها ، پگماتیت‌های گرانیتی هستند. بعضی از پگماتیتها به علت داشتن عناصری
مانند لیتیم ، نیوبیوم ، تانتالیم ، اورانیم ، و خاکهای کمیاب حائز اهمیت اقتصادی هستند. در بعضی از
ماگماها مقدار آب به حدی زیاد است که تحت شرایط معینی سبب می‌شود که یک فازی گازی که با فازهای مایع و جامد در حال تعادل است از ماگما جدا شود که از نظر تشکیل پگماتیتها اهمیت زیادی ندارد.
پگماتیت‌های ماگمایی در آخرین مرحله تحول عادی سنگهای آذرین از مایعات باقی مانده که از نظر
آلوموسیلیکاتهای قلیایی و مواد فرار غنی هستند، تشکیل می‌شود که این مواد فرار به مقدار زیادی
دمای تبلور و ویسکوزیته محلولهای سیلیکاته را پایین می‌آورند. چون این مواد گازی دارای وزن
ملکولی کمی نسبت به سایر سیلیکاتهای ماگما هستند. لذا نسبت مولار آنها بالاست و روی پتانسیل
شیمیایی تاثیر خیلی زیادی دارند، برای همین می‌تواند در تبلور و واکنش مایعات سیلیکاته تاثیر خیلی
زیادی داشته باشد. به علاوه اثر فشار روی تعادل سیستمهایی که دارای فاز گازی هستند نیز خیلی زیاد است.
پگماتیت
وضعیت و محل پیدایش پگماتیتها اکثریت خیلی زیادی از پگماتیتها از نظر ترکیب گرانیتی هستند و از کوارتز ، میکروکلین ، پلاژیوکلاز سدیک و میکاها همراه با تعدادی کانیهای کمیاب مانند تورمالین ، آپاتیت ، اسفن ، مونازیت ، زیرکن ، فلوئورین و غیره تشکیل شده‌اند پگماتیت‌های گابرویی و دیوریتی که از هورنبلند و پلاژیوکلاز تشکیل شده باشند نیز شناخته شده‌اند، ولی به مراتب کمتر از پگماتیت‌های گرانیتی دیده می‌شوند.
محل تشکیل پگماتیتها از ماگما
_1مرحله ماگمایی : در این مرحله تعادل بین فازهای بلورین و مایع برقرار است.
_2مرحله پگماتیتی : در طی بخش عمده‌ای از این مرحله فازهای بلورین ، مایع و گازی توام باهم
وجود دارد
_3مرحله پنومالیتیک : این مرحله با تعادل بین فازهای بلورین و گازی مشخص می‌شود.
_4مرحله گرمابی : در طی این مرحله تعادل بین فازهای بلورین ، محلولهای آبکی و گازهای آبدار
برقرار است.
میکروکلین و کوارتز و میکاها مربوط به مرحله پگماتیتی و ابتدای مرحله پنومالیتی هستند. آلبیت در
مرحله پنومالیتی جانشبن میکروکلین می‌شود و در مرحله گرمابی آدولر و زئولیت‌ها به آن می‌پیوندند
تقسیم بندی پگماتیت‌های اسیدی
پگماتیت‌های ساده
پگماتیت‌های ساده از کوارتز ، فلدسپاتهای قلیایی مقدار کمی از میکاها تشکیل شده است و کانیهای
کمیاب یا در آنها وجود ندارد یا مقدارشان خیلی کم است. پگماتیت‌های ساده به صورت دسته دایک‌ها
یا رگه‌ها و عدسی‌های مسطح در داخل یا حاشیه باتولیت‌ها و استوک های گرانیتی و گرانودیوریتی و
یا جز کمپلکسهای پیگماتیتی دیده می‌شوند.
پگماتیتها همیشه به صورت توده‌های کوچک ظاهر می‌شوند و ابعاد رگه‌های پگماتیتی از جند سانتیمتر تا چند صد متر ممکن است برسد. توده‌های بزرگتر پگماتیتی مانند دایک‌ها وعدسی‌ها ممکن است طولشان به چند کیلومتر برسد و در بعضی جاها ضخامتشان حتی بالغ بر صد متر گردد. ولی این حالات استثنایی است و خیلی کم دیده می‌شود. خیلی از پگماتیتها به صورت زونه دیده می‌شوند که هر وزن دارای اختصاصات بافتی و کانی مخصوص به خود است. در مرز دو زون متوالی هم معمولا حالت‌های بینابینی دیده می‌شود.
پگماتیت‌های متنوع
پگماتیت‌های متنوع علاوه بر کوارتز و فلدسپات‌ها و میکاها دارای مقدار زیاد و متنوعی از کانیهای کمیاب مانند لپیدولیت ، اسپدومن ، بریل ، انتالیت ، کولومبیت و غیره می‌باشند که تک بلورهای بعضی از این کانیها ممکن است فوق‌العاده درشت باشد. پگماتیت‌های متنوع ممکن است همراه با توده‌های نفوذی گرانیت بخصوص در حاشیه آنها دیده شود. پگماتیت‌های این دسته که همراه با سینیت‌ها و نفلین سینیت‌ها هستند معمولا از نظر کانیهای کمیاب غنی می‌باشند.
دلایل درشتی دانه‌ها در پگماتیتها درشتی دانه‌ها در پگماتیتها اولا در نتیجه کمی غلظت سیال است. ثانیا ترکیب عمومی سنگ نتیجه ترکیب مستقیم مایع باقیمانده است و ثالثا وجود کانیهای نادر را که یکی از اختصاصات پگماتیت‌هاست می‌توان به این طریق توجیه کرد که عناصری که شعاع اتمی آنها تفاوت فاحشی با شعاع اتمی عناصر عادی سازند، سنگهای آذرین دارد، در این مایع باقیمانده جمع می‌شوند. تعدا زیادی از کانیهای موجود در پگماتیت‌های گرانتی در نتیجه جانشینی بوجود آمده‌اند. بریل ، آلبیت و همه کانیهای لیتیم و منگنز و فسفات‌دار ظاهرا نتیجه عمل جانشینی هستند. ترکیب متوسط عده قابل توجهی از پگماتیتها در حوزه پایینترین دمای سیستم مایعات باقیمانده قرار نمی‌گیرد و باید گفت که این پگماتیتها نتیجه عملی غیر از ماگمایی هستند و در حقیقت محصول جانشینی ، تفریق دگرگونی یا گرانیتی شدن می‌باشند.
خاستگاه پگماتيتي . درميان مواد آذرين، پگماتيت ها متنوع ترين
و بيشترين كاني هاي گرانبها را دارند. برخي از كاني هاي گرانبها با
خاستگاه آذرين منحصر به پگماتيت ها هستند. از جمله توپاز ، تورمالين ، زمرد ،گروناي منگنزدار ، بريل و ...
همانطور كه گفته شد پگماتيت ها خاستگاه بيشتر سنگهاي گرانبها مي باشند .
دلايل قانع كننده براي اين مسئله عبارتند از:
1- پگماتيتها در تعادل دوفاز گاز_ مايع پديد مي آيند. فاز مايع به صورت گداخته سيليكاته است و فاز گازي معمولا" شامل بخار آب ، SH2 گازهاي بوردار،فلوئوردار و كلردار و عناصري كه در حرارت پايين تر از c500 فاز گازي تشكيل مي دهند و از آنجا كه دوفاز گاز _ مايع اغلب در تعادل هستند، فضاي كافي براي رشد بلورها فراهم است.
2- اختلاف درجه حرارت ميان پگماتيت و سنگهاي فراگير به مناسبت ژرفاي ويژه پگماتيت، كم است و اين كم بودن و همساني دما موجب مي شود كه زمان سردشدن بلور طولاني شود ودر نتيجه شرايط براي رويش بيشتر بلور فراهم است.
3- پگماتيت ها بطور معمولي پس ماندة ماگماي هستند و در اين
پس مانده تمام عناصر كه در ابتدا مقدار آنها كم بوده است دراين
حالت بطورنسبي فراوان شده اند . به طوري كه شرايط تشكيل كاني را به دست مي آورند.
اهمیت اقتصادی پگماتیت در چیست؟به علت فروانی نسبی عناصر کمیاب با ارزش مانند Nb,To Sn, Zr,Th,W,Mo,Be, در این سنگ ها می باشند.
نمونه پگماتیت در ایران
این سنگها در کوه های گرانیتی خواجه مراد دیده می شود. با توجه به اینکه جنس برخی از قسمتهای توده آذرین مشهد از نوع فوق اسیدی می باشد و برای سرد شدن آن زمان
زیادی صرف شده است،لذا قطعات کوارتز و سایر بلورهای سنگ دارای نرخ رشد بالایی
بوده و در نتیجه بصورت قطعات پگماتیتی جلوه پیدا کرده است.
همانطور که ملاحظه می شود بلورهای درشت تورمالین به شکل زیبایی در سنگ نمود
پیدا کرده اند .
